Vài Nét Về Văn Hóa Chămpa

Tác Giả: TS. Nguyễn Thị Hậu

Sơ Lược Lịch Sử Vương Quốc Chămpa

Trên dải đất Việt Nam ngày nay, vào thời kỳ xưa, đã từng tồn tại ba quốc gia lớn. Về đại thể, miền Bắc thuộc lãnh thổ Đại Việt, miền Trung là vương quốc Chămpa, và miền Nam là phần lãnh thổ của vương quốc Phù Nam. Các nghiên cứu về khảo cổ học, dân tộc học, sử học đang ngày càng khai thác sâu sắc hơn cội nguồn của ba quốc gia cổ đại này.

Có thể nói rằng văn minh Đại Việt bắt nguồn từ văn hóa Đông Sơn, văn minh Chămpa phát triển từ văn hóa Sa Huỳnh, trong khi văn minh Phù Nam, với phần quan trọng là văn hóa Óc Eo, có nguồn gốc từ văn hóa Đồng Nai. Vào thời ấy, cương vực, bờ cõi, biên giới giữa các quốc gia cổ đại luôn là vấn đề không rõ ràng. Theo phân bố hành chính hiện nay, có thể xác định các tỉnh ven biển miền Trung từ Quảng Bình đến Bình Thuận, cùng với khu vực Tây Nguyên, thuộc địa bàn cổ xưa của vương quốc Chămpa.

Trong quá trình phát triển, vương quốc Chămpa được ghi chép trong các biên niên sử với các tên gọi như Lâm Ấp, Hoàn Vương, và từ thế kỷ IX là Chămpa (hay Chiêm Thành). Vương quốc này có nhiều thành phần tộc người, hình thành từ đầu công nguyên. Tại khu di tích Mỹ Sơn (huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam), một tấm bia của vua Paksadarma Vikrantavarma I từ nửa đầu thế kỷ VII ghi lại truyền thuyết về sự hình thành vương quốc Chămpa. Truyền thuyết kể về người Ấn Độ tên Kaudinay, người đã kết hôn với nữ chúa Soma và thiết lập một vương triều. Đây là một huyền thoại phổ biến trong khu vực Đông Nam Á.

Lịch sử vương quốc Chămpa cũng được phản ánh trong sử liệu của các quốc gia láng giềng như Trung Quốc, Đại Việt, Khmer, Java, với nhiều cuộc nổi dậy và cuộc sống phong phú của nhân dân nơi đây.

Chứng Tích Của Vương Quốc Chămpa

Vương quốc Chămpa là một trong những minh chứng rõ nét về sự giao thoa văn hóa giữa các nền văn hóa lớn như văn hóa Ấn Độ và Trung Hoa. Các di tích văn hóa Chămpa đã được tìm thấy ở nhiều tỉnh miền Trung Việt Nam, với những kiến trúc đền tháp thể hiện sự ảnh hưởng từ cả kiến trúc Ấn Độ và văn hóa địa phương.

Ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ: Người Chăm cổ đã nhanh chóng tiếp thu và áp dụng các yếu tố văn hóa của Ấn Độ vào đời sống và tôn giáo của họ. Các di tích văn hóa tại Quảng Nam và Quảng Ngãi, như thánh địa Mỹ Sơn, là những ví dụ điển hình về ảnh hưởng này. Các đền tháp Chămpa thường được xây dựng theo những hình thức đặc trưng, thể hiện vũ trụ quan Ấn Độ, với kiến trúc chính là kalan.

Di tích nổi bật:

• Tại Quảng Nam, các di tích như Trà Kiệu, thánh địa Mỹ Sơn, và trung tâm Phật giáo Đồng Dương là những chứng tích quan trọng về lịch sử và văn hóa của vương quốc Chămpa.
• Ở Bình Định, khu vực này được biết đến là kinh đô của Chămpa trong nhiều thế kỷ, với các di tích đền tháp như tháp Bánh Ít và tháp Dương Long.

Thánh địa Pô Nagar ở Nha Trang là một trong những nơi thờ cúng quan trọng của người Chăm, phản ánh đức tin và niềm tôn sùng của họ.

Kết Luận

Với bề dày lịch sử và phong phú văn hóa, vương quốc Chămpa xứng đáng được nghiên cứu và bảo tồn. Các chứng tích của họ, từ đền tháp đến các hiện vật, không chỉ là minh chứng cho sự phát triển của một nền văn minh rực rỡ mà còn là di sản quý giá của nhân loại. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về văn hóa Chămpa và những di tích lịch sử này, hãy tham khảo các nguồn tài liệu từ Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng và Viện Hàn Lâm Khoa Học Xã Hội Việt Nam.

Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về văn hóa Chămpa và những giá trị mà nó mang lại cho di sản văn hóa Việt Nam!

Nguồn Bài Viết VÀI NÉT VỀ VĂN HÓA CHĂM PA